Kimler kıdem tazminatı alabilir?
1475/14 kanun kapsamında çalışanlara belirli şartlarla kıdem tazminatı ödenmektedir.
Aynı işverene bağlı çalışma süresinin en az 1 yıl olması ve iş sözleşmesinin;
1- İşveren tarafından iyi niyet ve ahlak kurallarına aykırılık nedenleri dışındaki nedenlerle,
2- İşçi tarafından sağlık, iyi niyet ve ahlak kuralarına aykırılık veya işyerinde işin durması benzeri nedenlerle,
3- Askerlik görevi nedeni ile,
4- Emeklilik hakkının elde edilmesi veya bu kapsamda gereken sigortalılık süresi ve prim gününün doldurulması nedeni ile,
5- Kadın işçinin evlenmesi nedeni ile,
6- İşçinin ölümü nedeni ile feshi halinde çalışma süresinin gerektirdiği kıdem tazminatı ödenmektedir.
İşten kendi isteğiyle ayrılan işçi kıdem tazminatı alabilir mi?
Kanunda kural olarak işten kendi isteğiyle (istifa) ayrılan işçi, kıdem tazminatı alamamaktadır. Ancak; iş sözleşmesinin askerlik görevi, emeklilik hakkının elde edilmesi, sağlık problemlerinin işin yapılmasına sürekli bir biçimde engel oluşturduğunun belgelenmesi, işverenin iyi niyet ve ahlak kurallarına aykırı davranışlarda bulunması nedenleri ile işçi tarafından feshi halinde (istifa), çalışma süresinin en az 1 yıl olması koşulu ile kıdem tazminatı hakkı alınabilmektedir.
Kıdem tazminatı hakkı nasıl hesaplanır?
Herhangi bir iş sözleşmesinin kıdem tazminatını gerektiren bir nedenle feshi durumunda, çalışılan her tam yıl için 30 günlük brüt ücret tutarında kıdem tazminatı ödenmektedir. Bir yıldan artan sürelerde oranlanarak hesaplamaya dahil edilecektir. Kıdem tazminatı hesaplamaları sırasında işçiye ödenen ücretin yanısıra, kendisine düzenli olarak sağlanan tüm para ve para ile ölçülebilen menfaatlerin (yol parası, yemek parası, düzenli olmak koşulu, ikramiye ödemeleri v.b.) brüt tutarları dikkate alınmaktadır. Her tam çalışma yılı için ödenen kıdem tazminatı tutarı, fesih tarihinde geçerli olan kıdem tazminatı tavanı ile sınırlandırılmıştır.
Yeni Sistem Kıdem Tazminatı Fonu Nasıl Olacak?
İşçi sendikaları, işveren ve devlet tarafından görüşmeler sürdüğünden, oranlar ve gün gibi konularda uzlaşmaya tam varılmadığından sistem taslak halinde diyebiliriz. Ancak anlatılanlara göre artık kıdem tazminatı da işsizlik fonunda olduğu gibi işleyecek.
- İşçi,işveren ve devletin bulunduğu üçlüyü kapsayan, işveren kesintisi ve devlet katkılarının biriktiği bir fon oluşturulacak.
Kaç para aktarılacak?
Her yıla 30 günlük maaş kadar tazminat kabul görürse aylık olarak brüt maaşın yüzde 8.33'ü fona aktarılacak. Bu yılı baz alırsak asgari ücretli bir çalışanın aylık tazminat ödemesi 213 lirayı bulacak. Bu tutarın bir kısmına BES'te olduğu gibi devlet katkısı olması da düşünülüyor. BES'te devlet katkısı yüzde 25 olarak uygulanıyor Dediğim gibi işveren tarafı gün sayısı ve kesinti oranında sayıların aşağı çekilmesini istiyor.
Kıdem tazminatı almak için süre gerekmeyecek
İşçinin kıdem tazminatı alabilmesi için belirli bir süre aynı iş yerinde çalışması gerekmiyor. Koşulları sağlayan her çalışanın kıdem tazminatı fon sayesinde güvence altındadır.
1 gün bile sigortalı çalışan kişi, işten ayrıldığında tazminatı fonda birikecek
İstifa eden tazminat alabilecek mi?
Kıdem tazminatı artık fonda birikeceğinden işten ayrılan bir kişinin fondaki parası kaybolmayacak. O fon yeni işyerine taşınabilecek. Eski sistemde tazminattan dolayı çalışanı kaybetmeyi engelliyordu. İşverenler nitelikli çalışanını kaybetme riskini yaşanacak. Çalışan açısından iş değiştirme kolaylaşacak.
Nasıl ve ne zaman Ödenecek?
Kıdem tazminatı ödemesini almak zorlaşacak İşçi işten çıkarıldığında ya da istifa ettiğinde kıdem tazminatı ödenmeyecek. İşverenin işçi için fona yatırdığı paranın yarısı, en az 15 yıl sonra veya ilk defa konut alındığında ödenecek. Paranın tamamı ise emeklilikte veya 56 yaşında alınabilecek. Mevcut sistemde kısa sürede tazminat alınıyordu. En çok tartışılan maddemiz şu an bu olmaktadır.
En büyük soru birikmiş kıdem tazminatları ne olacak?
Bu konuda net bir şekilde kararlaştırılmış bir kural konulmadı. Kimi haber kaynakları mevcut çalışanların kıdem tazminatlarının eski sisteme göre yapılmasını ve mevcut işinden ayrılırsa yeni sisteme geçileceğini düşünüldüğünü söylüyor.
İşveren tarafının da birikmiş kıdem tazminatı tutarının yeni fona aktarılıp,tüm çalışanların yeni sistemde devam etmesini istiyor. Sendikalar bu duruma karşı çıkıyor.
Bir diğer görüş ise çalışanların tercihine bırakılması durumudur. Yani istenen birikmiş tazminatını alabilir ya da fona dahil ederek yoluna devam eder. Bu durumda çok fazla çalışan birikmiş parasını almak isteyeceğinden şirketlerin bu ekonomik mücadeleler içerisinde böyle bir likidite sağlayamayacaktır.
Çarkların dönmesi için işveren ödemeleri mutlaka toplanmalı
Primi ödemeyen işverene yaptırımlar yer alacağı söyleniyor. Ancak çalışan tarafı senin şu tarihte fona primlerin yatırılmamış cümlesini duymak istemeyeceğinden, devlet teminatı istiyor. Bu nokta daha kesinleşmedi.
Çalışan fon hesabını takip edebilecek
Mevcut sistemde tazminat konusunda takip edilebilirlik açısından birçok sorun yaşanmaktadır. Çözülmeyi bekleyen çok fazla davalık durum bulunmaktadır.
Yeni sistemde işveren kıdem tazminatını her ay belirlenen miktarda, çalışanın kendi hesabına ödeme yapacak. Çalışan hesabından devlet katkısı, işverenin yatırdığı tutarı kontrol edebilecek.
Aslında bu fon keşke sadece amacına uygun kullanılsa İşsizlik Fonu gibi başka alanlara kaynak yaratma durumu olma ihtimalinden dolayı çok önyargılı yaklaşımlar var. Bu paralarla başka projelere yatırım yapılması, oranlar, sendikaların kayıp olacağı korkusu, anında ödeme yapılmaması gibi konularla ilgili tartışmalar sonucunda bir uzlaşı ne zaman olur göreceğiz. Şu an için sadece tasarıdır.
